Edycja elektroniczna
Słownika wileńskiego

Pozytywnie zweryfikowane metody dygitalizacji stały się podstawą do ubiegania się o grant na dygitalizację całego słownika. Wniosek został pozytywnie zaopiniowany. W połowie 2009 roku przystąpiono do realizacji projektu badawczego w ramach funduszy przeznaczonych na naukę w latach 2009-2012.

W wyniku realizacji projektu powstała elektroniczna edycja Słownika wileńskiego. Cel ten był realizowany trójstopniowo. W pierwszej kolejności przeprowadzono dygitalizację graficzną. W Internecie wystawiono skany z narzędziami umożliwiającymi nawigację oraz oglądanie podobizn stron Słownika w powiększeniu. Następnie do skanów dodano wersje tekstowe poszczególnych artykułów hasłowych. Stopniowo dodawano narzędzia wyszukiwania w bazie danych.

Internetowa strona projektu zmieniała się wielokrotnie. Ostateczna wersja składa się z kilku części. Są nimi:

• pole narzędzi
• pole indeksu
• pole wersji tekstowej
• pole skanu
• przycisk filtrów bazy danych.

Poszczególne części ekranu przeznaczone są na prezentację wyników poszczególnych etapów realizacji projektu: dygitalizacji graficznej, tekstowej i bazodanowej

Do korzystania z wyników dygitalizacji graficznej służą narzędzia informatyczne, które umożliwiają oglądanie skanów poszczególnych stron Słownika, przechodzenie ze strony na stronę i zmianę wielkości skanu.

Korzystanie z wyników dygitalizacji tekstowej ułatwiają narzędzia przeszukiwania indeksu. W indeksie Czytelnicy mogą wyszukać:

• wyraz hasłowy;
• zbiór artykułów hasłowych, których wyraz hasłowy rozpoczyna się jakimś ciągiem znaków;
• zbiór artykułów hasłowych, których wyraz hasłowy kończy się jakimś ciągiem znaków;
• zbiór artykułów hasłowych zawierających w wyrazach hasłowych jakiś ciąg znaków.

Wysortowane zbiory haseł można porządkować w układach a fronte i a tergo.

Najtrudniejszym etapem prac okazała się korekta plików tekstowych uzyskanych w wyniku procedury OCR. Nieoczekiwanie wyniki automatycznego rozpoznania tekstu tomu drugiego (znacznie obszerniejszego od pierwszego) dały rezultaty dalece niezadawalające. Mimo usilnych starań i wydłużenia prac nad korektą do końca nie udało się wyeliminować błędów w wersji tekstowej. Fakt jest ważny, bo rzutuje na kompletność wyników wyszukiwania. Realizacja dygitalizacji bazodanowej jest w pewnym stopniu zakłócona z powodu trudności na etapie wcześniejszym.

Trzeba zaznaczyć, że nawet obecna wersja tekstowa pozwala wyszukiwać ciągi znaków w tekście Słownika. Na przykład ciąg znaków słownik występuje w ponad dwudziestu artykułach hasłowych.

Przycisk „filtry” umożliwia wyszukiwanie zbiorów artykułów hasłowych zawierających wspólny element budowy.

Możliwe jest wyszukiwanie ze względu na ponad tysiąc szczegółowych kryteriów wyszukiwania zgrupowanych w filtrach: fonetyka, fleksja, części mowy, liczba, rodzaj, rzeczownik, przymiotnik i przysłówek, czasownik, słowotwórstwo, składnia, terminologia naukowa, terminologia wg, profesjolekty, etymologia, stylistyka, pragmatyka, poprawność, autor i źródło, leksyka, semantyka, zasięg chronologiczny, zasięg kulturowy, zasięg społeczny i zasięg terytorialny.

W tym miejscu nie sposób omówić wszystkie szczegółowe kryteria wyszukiwania. W bazie danych uwzględniono między innymi profesjolekty, które w Słowniku wileńskim są oznaczane w trojaki sposób. Najczęściej autorzy stosują zapisany kursywą skrót nazwy dziedziny, do której odnosi się dana jednostka. Można też spotkać wydzielony w nawiasie okrągłym zakres użycia ograniczony do wykonawców poszczególnych zawodów. Informacja o przynależności danej jednostki do leksyki specjalnej jest niejednokrotnie wpleciona w definicję.

Wydzielona grupa filtrów „mówiąc o” pozwala wyszukiwać zbiory jednostek o użyciu ograniczonym do mówienia o ciele, czasie, ilości i liczbie, dźwiękach, kolorach, ludziach, kobietach, odzieniu, płynach, wytworach, pokarmach, przyrodzie, roślinach, rzeczach, zwierzętach, koniach, psach, ptakach.

Starano się, aby ilość i jakość filtrów odzwierciedlała cechy materiału językowego zarejestrowanego w Słowniku wileńskim i warsztat leksykograficzny autorów.

Wyniki prac na wszystkich etapach były prezentowane w środowisku polonistycznym i informatycznym. Wykaz prac opublikowanych w toku realizacji projektu znajduje się w zakładce Bibliografia.

Zainteresowanie EESW ciągle wzrasta. Świadczy o tym liczba zarejestrowanych czytelników. Pierwszego września były to już 722 osoby.